Jaka z cech jest szczegónie pożądana?
Zarówno szkolenia liderskie, jak i powstające kolejne teorie dotyczące przywództwa bardzo często w którymś momencie próbują skoncentrować się na zbudowaniu katalogu pożądanych cech idealnego lidera, także lidera biznesowego. Sam podejmowałem się tego wyzwania niejednokrotnie, prowadząc burzę mózgów w trakcie warsztatów, czy pisząc pracę bądź artykuły. Po kilku latach wracania do tematu jedynie utwierdzam się w przekonaniu, że, choć sam wspomniany katalog może być bardzo niejednorodny, to szczególne miejsce pośród pożądanych cech lidera zajmuje odpowiedzialność.
John Maxwell twierdzi, że „lider może zrezygnować ze wszystkiego – z wyjątkiem odpowiedzialności (…)” [1] i dodaje, że „dobrzy liderzy (…) dają z siebie wszystko, wiedząc, że będą mogli prowadzić swój zespół, tylko jeśli dowiodą, że potrafią wziąć na siebie odpowiedzialność” [2]. Nie można się z nim nie zgodzić, jednak samo pojęcie odpowiedzialności posiada wiele znaczeń i rozgrywa się na wielu płaszczyznach.
Na co szczególnie należy zwrócić uwagę?
W najbardziej oczywisty, intuicyjny sposób definiujemy odpowiedzialność jako pewien obowiązek moralny lub prawny odpowiadania za czyny swoje lub innych. To ujęcie w sposób kompleksowy opisują Jocko Willink i Leif Babin, formułując teorię tzw. „ekstremalnego zawłaszczenia”.[3]
Zakłada ona, że w ostatecznym rozrachunku w każdym zespole odpowiedzialność za sukces i przede wszystkim porażkę spada na lidera.
Zasadza się na tezie, że to zawsze decyzje przywódcy w sposób pośredni lub bezpośredni prowadzą do określonego skutku – biznesowego, politycznego czy organizacyjnego. W końcu to on tworzy zespół i deleguje kluczowe zadania, nadzoruje przebieg procesów, ustala podstawy strategii. W konsekwencji prawdziwy przywódca potrafi nie tylko przyznać się do ewentualnego błędu, ale także w precyzyjny sposób wyciągnąć z niego konsekwencje, dokonać ewaluacji i zmobilizować zespół do wykonania kroku do przodu, w dalszej perspektywie także podzielić się nabytym doświadczeniem z następcami.
Rozwaga, racjonalność i dojrzałość
Drugie istotne rozumienie dotyczące odpowiedzialności dotyczy szeroko pojętych rozwagi, racjonalności i dojrzałości. Współgra ono także z teorią etyki odpowiedzialności, którą Max Weber przeciwstawia etyce przekonań.
Podobnych przykładów można poszukiwać więcej – dotyczyć mogą także odpowiedzialnego inwestowania czy zarządzania kosztami stałymi w biznesie. W ostatecznym rozrachunku zawsze sprowadzają się do pewnej racjonalności. Jacek Santorski określa ją jako realizm przeciwstawiany wierze – obie te wartości są w przywództwie biznesowym niezwykle potrzebne, jednakże proporcje pomiędzy przewodzeniem sercem a umysłem powinny rozkładać się w stosunku 51/49 na korzyść umysłu. [4]
Opieka i troska
„Dobre organizacje to takie, w których ludzie czują się bezpiecznie. Silna kultura tworzy poczucie przynależności do grupy i działa jak siatka zabezpieczająca. Ludzie przychodzą do pracy, wiedząc, że kierownictwo, koledzy i organizacja jako całość dbają o nich. Oczywiście istnieje również oddziaływanie w drugą stronę – decyzje, wysiłki i działania podejmowane przez jednostkę wzmacniają i chronią interes organizacji jako całości”
Tak pisze na ten temat Simon Sinek [5], tak naprawdę dotykając sedna sprawy. Lider odpowiedzialny dba nie tylko o wynik swojej firmy, ale także o atmosferę. Czyni z organizacji przestrzeń rozwoju, inspiracji i bezpieczeństwa, w której pracownicy czują spokój i swobodę. Jego postawa w tym zakresie wyznacza standardy i w konsekwencji przekłada się na tworzenie takiej kultury organizacyjnej, w której jednostki wzajemnie sobie ufają i pomagają. Taki obraz dojrzałych biznesów przekazuje nam Sinek w ramach teorii kręgu bezpieczeństwa w książce “Liderzy jedzą na końcu”.6 Krótkim podsumowaniem może być zaledwie jedno zdanie z drugiego rozdziału tej pozycji mówiące o tym, że “musimy stworzyć więcej organizacji, dla których priorytetem jest troska o istoty ludzkie”.
CSR, czyli całościowa odpowiedzialność przedsiębiorcy za działalność jego i jego firmy
Wszystkie wymienione 3 płaszczyzny odpowiedzialności liderskiej w pewnym stopniu odnoszą się także do tematu społecznej odpowiedzialności biznesu. Z punktu widzenia ekstremalnego zawłaszczenia csr to całościowa odpowiedzialność przedsiębiorcy za działalność jego i jego firmy.
Odnosi się to zarówno do wpływu danego biznesu na środowisko zewnętrzne (w tym środowisko naturalne), odpowiedniego kontaktu z interesariuszami czy angażowania się w działalność charytatywną. Patrząc od strony odpowiedzialności jako racjonalności, należy zwrócić uwagę, że csr stanowi pewien stały element biznesu na wysokim poziomie – w pewnym momencie każda dojrzała firma powinna wprowadzić własną politykę w tym zakresie, by mieć świadomość swojego wpływu na otaczającą rzeczywistość oraz ewentualnych problemów bądź nowych możliwości. Politykę taką należy uznawać za naturalną konsekwencję wzrostu. W końcu odpowiedzialność rozumiana jako troska o pracowników i kulturę organizacyjną firmy wprost łączy się z etycznym ich traktowaniem, przeciwdziałaniem mobbingowi i dyskryminacji czy tworzeniem jak najlepszych warunków pracy.
Jan Kopeć
koordynator ds. kluczowych klientów Business Masters
