Jak przekuć trudne czasy w siłę?

Czyli o przywództwie w dobie kryzysu

Wydaje się, że nic nie będzie takie samo. Ostatnie tygodnie przewartościowały i zupełnie zaburzyły ład ostatnich kilkudziesięciu lat w Europie, a to prawdopodobnie dopiero początek wielkich zmian oraz kryzysu, z jakim przyjdzie nam zmierzyć się na wielu płaszczyznach w najbliższych miesiącach, a może nawet latach. Kryzys ten dotknie także świata biznesu. Już pandemia pokazała nam jednak, że potrafimy stawić czoła wielu wyzwaniom. Jak jednak przekuć trudne czasy w siłę? W jaki sposób możesz urosnąć jako lider w dobie kryzysu, pozytywnie wpływając także na wyniki Twojej firmy? Bardzo prostych odpowiedzi dostarczają nam dziś światowi przywódcy polityczny – kontrast między postawami Wołodymyra Zełenskiego i Wladimira Putina stanowi niezwykle ciekawy przykład badawczy.

Strefa bezpieczeństwa

Świat zawsze był i pozostanie pełen niebezpieczeństw, a w czasie wojen, klęsk żywiołowych czy kryzysów ekonomicznych dostrzegamy je po prostu wyraźniej. Jako liderzy nie mamy zasadniczego wpływu na kształt czy los zagrożeń zewnętrznych, możemy jednak redukować ilość problemów wewnątrz naszych organizacji. To najprostsze możliwe wyjaśnienie teorii “kręgu bezpieczeństwa” Simona Sineka z książki “Liderzy jedzą na końcu”. Nasze społeczności powinny bowiem stanowić przestrzeń, w której czujemy się bezpiecznie i zapewniamy bezpieczeństwo sobie nawzajem, wspierając się w momentach wewnętrznych wyzwań i zabezpieczając się przed zagrożeniami czyhającymi na zewnątrz. Jak to funkcjonuje? Dzięki wzajemnemu zaufaniu wewnątrz zespołu i poczuciu, że “ten drugi”, w razie mojej niedyspozycji czy kłopotów, wyciągnie do mnie pomocną dłoń, staję się bardziej efektywny i gotowi oferować pomoc pozostałym. To samonapędzające się koło, w którym wszystko zaczyna się od postawy lidera.

Krąg bezpieczeństwa w postaci trójwymiarowej przyjmuje format stożka, na którego wierzchołku znajduje się pozycja lidera. To on wyznacza standardy i wywiera największy wpływ na kulturę organizacyjną jego firmy. W dużych przedsiębiorstwach nie ma szansy pozostawać w kontakcie ze wszystkimi, jednak jego postawy wyznaczają drogę dla tych, którzy współpracują z nim bezpośrednio, a oni następnie naśladują je i przekazują swoim podwładnym. Doskonały przykład wysokich standardów liderskich stanowi dla nas dziś Wołodymyr Zełenski, który każdego dnia swoją postawą robi wszystko, by natchnąć cały naród ukraiński i dać mu nadzieję. Jego postawa inspiruje innych ukraińskich przywódców np. merów miast, którzy aktywnie uczestniczą w walkach. Przywództwo Zełenskiego odnosi się do wielu różnych płaszczyzn przywództwa w dobie kryzysu, spośród których wyróżniłbym 3 najważniejsze.

Płaszczyzna zaufania

Fundamentem każdego rodzaju przywództwa są relacje, najlepiej zdrowe i świadomie budowane, a dojrzały lider doskonale zdaje sobie sprawę z tego, że należy dbać o nie każdego dnia, choćby w najmniejszych gestach. Poprzez realną troskę o samopoczucie swoich współpracowników, zainteresowanie się ich potrzebami i oczekiwaniami, dbanie o ich rozwój sprawiamy, że ich poczucie przynależności i odpowiedzialność za organizację naturalnie się zwiększają, to zaś zwiększa ich efektywność.

Fundamentem relacji jest zaś zaufanie, które John Maxwell określa jako “solidną podstawę” przywództwa. Maxwell dodaje, że “lider zdobywa zaufanie przez konsekwentne wykazywanie się kompetencjami, pozytywnymi relacjami i charakterem”. W czasach kryzysu, pokazując swoją siłę i zdolność do trzeźwego myślenia pomimo otaczających zagrożeń, wspierając współpracowników i dając dobry przykład poprzez zwiększone indywidualne zaangażowanie, mamy szansę jeszcze bardziej zaskarbić sobie ich zaufanie. Dokładnie to dzieje się obecnie wewnątrz społeczeństwa ukraińskiego. Zełenski, dzięki pozostaniu w Kijowie i stałym działaniu operacyjnym wykazał się charakterem, co umożliwiło rekordowy wzrost jego poparcia.

Komunikacja i wizerunek

Efektywna i przemyślana komunikacja zwiększa skuteczność wartościowego przywództwa. W dobie kryzysu jej rola rośnie, gdyż każde zadanie musi być jeszcze bardziej precyzyjnie określone, a każdy ruch lidera jest jeszcze intensywniej obserwowany. Zełenski dba o stały kontakt zarówno z obywatelami, jak i społecznością międzynarodową. Uczestnicząc w konferencjach, ubrany jest w wojskowy t-shirt zamiast drogiego garnituru, pokazuje się w różnych miejscach Kijowa, by udowadniać, że nie tylko pozostaje obecny w stolicy, ale także nie opuszcza innych obywateli. Jego komunikacja bardzo pozytywnie oddziałuje na morale Ukraińców i całej Europy.

John Maxwell poleca w komunikacji skoncentrować się na 4 najważniejszych aspektach, które sam nieco uogólniam. Jakich?

Prostota przekazu – nie komplikuj komunikatu, zawrzyj w nim to, co jest najważniejsze, sedno sprawy.
Ukierunkowanie na drugą stronę - jeśli Twój przekaz ma realnie trafiać do odbiorcy, Twoją rolą jest dostosować go w miarę możliwości do potrzeb i oczekiwań drugiej strony (osoby bądź grupy) – pod względem emocji, stylu czy roli, jaką ta strona ma do odegrania.
Informacja zwrotna – upewniaj się, jak odbiorca reaguje na komunikat. W ramach rozmowy ze współpracownikiem, obserwuj jego reakcję bezpośrednią, w przypadku komunikatów wysyłanych do dużych grup, sprawdzaj ich odbiór np. poprzez ankiety czy badania.
Zachowaj wiarygodność - swoim zachowaniem dawaj wyraz temu, co chcesz przekazać. Gdy mówisz o cięciach budżetowych, zwracaj uwagę, że powinny one dotknąć również Ciebie samego, a nawet Ciebie w pierwszej kolejności.

Przede wszystkim jednak w miarę możliwości dbaj o kontakt bezpośredni – choćby krótką rozmowę na żywo lub telefoniczną. Najcenniejszym dobrem, które możesz podarować swoim współpracownikom, jest Twój własny czas.

Odwaga

Winston Churchill powiedział kiedyś, że “odwaga jest słusznie uważana za najważniejszą z ludzkich cech… ponieważ ta zaleta gwarantuje wszystkie inne”. Nie bez powodu to właśnie on stawiany jest często za wzór męstwa. Przejął władzę w kraju w najtrudniejszym możliwym momencie i sprostał zadaniu. Tylko dzięki swojej determinacji i bezkompromisowości okazał się jednym z największych mężów stanu swoich czasów. Podobne wyzwanie stoi dziś przed przywódcami państw Zachodu, którzy decydują o tym, jak reagować na kolejne działania Federacji Rosyjskiej.

W dobie kryzysu na barkach lidera spoczywa szczególna odpowiedzialność – właśnie on musi bowiem wykazać się największymi zdolnościami i potwierdzić swoje kompetencje do pełnienia funkcji przywódczej. Pośród tych zdolności szczególne miejsce zajmuje odwaga – do podejmowania trudnych decyzji, często związanych z ryzykiem i nieosiągalnych dla innych osób, a także do stawienia czoła zagrożeniu i trwania na czele grupy. Odwaga lidera nie jest brakiem strachu, a umiejętnością okiełznania go i potraktowania jako siły. Ma jednocześnie magiczną moc – daje Twoim ludziom wiarę i nadzieję. Te zaś uwalniają ich potencjał i pozwalają działać pomimo kryzysu, a nawet dodatkowo się w tym czasie mobilizować. Jacek Walkiewicz w 3 zdaniach dotyka jej sedna, mówiąc: “puk puk – strach puka do drzwi. Otwiera mu odwaga, a tam nikogo nie ma”. Podczas gdy Wladimir Putin chowa się w bunkrach z niepewnością spoglądając nawet na część swoich najbliższych współpracowników, Wołodymyr Zełenski potrafi pociągnąć za sobą naród na barykady, nie ustępując na krok.

Wizja i zdolność przewidywania

Ostatnie miejsce na liście zajmuje wizja, którą w tym wypadku należy rozumieć bardziej jako umiejętność przewidywania, instynkt pozwalający wyznaczać drogę organizacji nawet w momencie, gdy wokół zalegają całkowite ciemności. W sposób wyjątkowo celny opisuje tę płaszczyznę Maxwell w ramach prawa nawigacji – jednego z 21 praw przywództwa. “Przywódca to ktoś, kto widzi więcej niż inni, dalej niż inni i wcześniej niż inni”. I wcale nie chodzi tu o zostanie medium albo jasnowidzem, a lokalizowanie niebezpieczeństw, szukanie możliwości i racjonalne łączenie wątków.

W sytuacji zagrożenia szczególnie trudnym zadaniem jest zachowanie rozsądku. Chcąc odpowiedzialnie nawigować swój zespół pomimo kryzysu, gdy już opadną pierwsze emocje, spróbuj spojrzeć na wszystkie okoliczności z zewnątrz, rozłożyć ją na czynniki pierwsze i jak najszybciej zastanowić się nad możliwymi rozwiązaniami najlepszymi dla Twojej organizacji, Twoich ludzi i Waszej wspólnej przyszłości. Uporządkuj wątki, oprzyj się na opiniach ekspertów, słuchaj głosu swojego zespołu, szczególnie osób myślących w sposób zupełnie odmienny od Twojego. Jeśli spojrzysz na działania Zełenskiego, zauważysz w jego poczynaniach opanowanie, spokój i strategię. Doskonale zdaje sobie sprawę z tego, jakiego rodzaju wsparcie pozostaje w danym momencie w zasięgu i o takie apeluje do innych państw. Jednocześnie wszystkie jego działania są konsekwentne i racjonalne. Właśnie tego oczekiwać będzie od Ciebie również Twój zespół.

Relacje nie pozwalają na samotność

Za najbardziej pozytywne zjawisko ostatnich tygodni należy bez wątpienia uznać wspólnotowość i gotowość do wzajemnej pomocy, zaś najważniejsze przesłanie dla każdego lidera powinno dotyczyć tego, że na szczycie nigdy nie powinniśmy czuć się samotni. Z dwójki Putin-Zełenski samotnym można określić tylko tego pierwszego – schowanego przed potencjalnymi spiskowcami, podważanego w kraju i na świecie, nie będącego dla swojego narodu przywódcą, a jedynie wymuszającym posłuszeństwo dyktatorem. Podczas gdy Ukraińcy murem stoją za swoim prezydentem, Rosjanie są coraz bardziej podzieleni, sterroryzowani i oddaleni od szczytu współczesnego “cara”.

John Maxwell podkreśla, że prawdziwy lider nie jest samotny, bo zawsze zabiera na szczyt swoich ludzi, z kolei na podstawie teorii kręgu bezpieczeństwa Sineka możemy wnioskować, że jest to możliwe przede wszystkim dzięki wartościowym relacjom, które buduje się często przez lata. To oczywiste, że kryzys uwypukla zarówno nasze mocne i słabe strony, przyśpiesza on jednak i wzmacnia także opisane wyżej procesy. W konsekwencji może zarówno całkowicie pozbawić nas autorytetu, jak i wyzwolić niedostępne wcześniej zasoby i pozwolić nam zabrać na szczyt więcej osób niż kiedykolwiek – zyskać ich zaufanie, wsparcie i zaangażowanie. To zaangażowanie może zaś przełożyć się na niespotykane dotąd efektywność i siłę. Dziś to właśnie ta siła, inspirowana przez charyzmatycznego lidera, pozwala Ukraińcom odpierać atak dużo silniejszej na papierze armii, okaże się wręcz nadprzyrodzoną, jeśli pozwoli wygrać wojnę. Tylko od Ciebie zależy, czy Ty również w ciężkich czasach odnajdziesz w sobie tę szczególną moc.